EJWER₁

EJWER₁ praep. (acc., dat.)

1. (dat.) (po)nad: Ejwum Piöel fługa wo ȧmöł mejer wespa, oder’ȧ maht’um nist deroüs. ‘Nad Pawłem latało coraz więcej os, ale on sobie nic z tego nie robił.’; Ejwer śtot hüng’s ȧ grus gywylk. ‘Nad miastem wisiała wielka chmura.’

2. (acc.) przez: Der hjer ging ejwyn höf ȧn’ȧ wiöe cyfrejd myt dam, wi’ȧ wiöd diöh dy łecta jün oüsgyboüt. ‘Pan szedł przez dwór i był zadowolony z tego, jak on [dwór] został w ciągu ostatnich lat rozbudowany.’; Ny gej ejwer dy bryk, bo zy ej śun ołd. ‘Nie idź przez most, bo jest już stary.’; Der śtȧjg łȧt’ȧ ejwer dy wejz. ‘Ścieżka prowadziła [go] przez łąkę.’

3. (acc.) przez, (po)nad: Yhy kon ejwer dan coün ny śpryngja, bo’ȧ ej cy huh! ‘Nie mogę przeskoczyć przez ten płot, bo jest za wysoki!’; Wjyr wułda zȧjn beser ȧner ejwer andyn. ‘Chcieliśmy być od siebie lepsi. / Wywyższaliśmy się.’

4. (dat.) (po)nad (wyżej w hierarchii): Ejwum kardynał ej der papst. ‘Nad kardynałem jest papież.’

5. (acc.) o uczuciu obejmującym kogoś (o dreszczach, strachu itp.): Dar film ej ȧzu śrȧklik, do’s friza kymt ejwyn menća! ‘Ten film jest tak straszny, że człowiek aż drży!’

6. (dat.) o, nad (np. dyskutować, zastanawiać się): Wjyr dyśkürjyta łang ejwer dam temat, oder wjyr köma uf nist ny. ‘Długo dyskutowaliśmy nad tym tematem, ale nie doszliśmy do żadnego wniosku.’ – w tym znaczeniu EJWER₁ obecnie często zastępowane jest przez → FU.

7. (acc.) ponad (siłę): Ny at ejwer maht, do dy ny wjydst krank. ‘Nie pracuj ponad siłę, żebyś się nie rozchorował.’

8. (acc.) po (wymiar przestrzenny): Y dam hotel gön zy yns cy asa ejwer dy ün. ‘W tym hotelu dawano nam jedzenia po uszy.’; S’woser kom’um śun ejwyn hołc. ‘Woda doszła mu już do szyi.’

Na temat sposobu, w jaki poszczególne formy rodzajnika określonego łączą się z EJWER zob. → DER.

EJWER₁ funkcjonuje też jako przedrostek nierozdzielny (ejwer-), nadający czasownikom różne znaczenia, np. ejwer^|hjyn ‘niedosłyszeć, przesłyszeć’. Może jednak funkcjonować też jako przedrostek rozdzielny ^|ejwerhjyn ‘(rzad.) przestać, ustać (o deszczu)’: Der śpjeg hüht jyr gykuz uf, oder uf ȧmöł kom ȧ grusy grüp fun turysta ȧn’ȧ ejwer^|hüt ȧ piöer noma. ‘Szpieg podsłuchiwał ich rozmowę, ale naraz przyszła wielka grupa turystów i on nie dosłyszał kilku imion.’; Der rȧn hüt śun ^|ejwer, oder har wiöe tif y zen gydanka gyzunka ȧn’ȧ trüg nö s’parabli ejwum hiöet. ‘Deszcz już ustał, ale on był głęboko pogrążony w swoich myślach i wciąż trzymał parasol nad głową.’.